Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü (Monkeypox) neden olduğu bir hastalıktır.Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere ihraç edilen viral bir zoonotik hastalıktır.İlk olarak 1958'de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle “maymun çiçeği” adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Daha sonra diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda da maymun çiçeği virüsü vakası bildirilmiştir.
Virüsün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.
Bulaş Yolları
İnsanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir. İnsandan insana cilt lezyonları, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine/kirli materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir.
Belirti ve bulgular
Kuluçka süresi (enfeksiyondan belirtilerin başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6-13 gündür; ancak 5-21 gün arasında değişebilmektedir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
- Hastalığın başlangıç döneminde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik görülür. Bu dönem 0-5 gün arasında sürer. Lenf bezlerinin şişmesi, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.
- Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntüler gövdeden ziyade yüz, el, kol, ayak ve bacaklarda daha fazla miktarda görülür. Genellikle yüzde başlayıp avuç içlerini ve ayak tabanlarını etkiler. Ayrıca ağız içi (vakaların %70'inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (%20) etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir.
Hastalığın Seyri
Belirtiler genellikle 2-4 hafta sürer ve bu süre sonunda kendi kendini sınırlayarak iyileşir. Çocuklarda erişkinlere göre daha şiddetli seyredebilmektedir. Vaka ölüm oranı %0 ile %11 arasında değişmekte olup küçük çocuklar arasında ölüm oranı daha yüksektir.
Tanı ve tedavi:
Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir.
Salgın durumunda salgını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve İntravenöz immün globulin (IVIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir ilaç (tekovirimat) onaylanmış olsa da, henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Hastalıktan Korunma
- Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının.
- Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.
- Yabani av hayvanlarını (çalı eti) yemekten veya ellemekten kaçının.
- Hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekleri yemeden önce iyice pişirin.
- Enfekte hastaları diğer insanlardan ayırın, izole edin.
- Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.
- Hastalar ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman kullanın.
